Roszczenie o zwrot rzeczy, czyli roszczenie windykacyjne

Jeżeli z jakiejkolwiek przyczyny dojdzie do sytuacji, w której rzeczą włada osoba nieuprawniona co uniemożliwia posiadanie jej przez swojego prawnego właściciela, stan ten uzasadnia roszczenie o wydanie rzeczy, zwane roszczeniem wydobywczym, a więc roszczeniem windykacyjnym.

Kiedy przysługuje roszczenie o zwrot rzeczy?

Chodzić tu będzie więc o przywrócenie pożądanego stanu zgodnego z prawem, w którym to właściciel swej rzeczy posiada ją i z niej korzysta. Bo to właśnie właścicielowi przysługuje wyłączne prawo do korzystania z rzeczy, posiadania jej i rozporządzania nią. I chodzi tu wyłącznie o wydanie rzeczy w naturze, a nie jej wartości. Może to nastąpić np. poprzez zarazem symboliczne jak i właściwe do wypełnienia obowiązku przekazania podanie kluczy i wydanie kodu do klatki schodowej.

Komu przysługuje roszczenie o zwrot rzeczy?

Dochodzić roszczenia windykacyjnego może właściciel, a także każdy ze współwłaścicieli, który tylko udowodni, że prawo własności mu przysługuje, co będzie wiązało się z koniecznością obalenia domniemania własności rzeczy osoby, która nią faktycznie włada. Jeżeli w grę wchodzi nieruchomości, wystarczającym dowodem własności będzie posłużenie się wypisem z księgi wieczystej. Jeżeli wbrew obowiązkowi zwrotu dzierżawca lub najemca itp. rzeczy nie zwraca. Umowa w tym celu zawarta wykaże jasno strony stosunku. Roszczenie o wydanie przedmiotu umowy wynikać będzie jednak z łączącego strony stosunku umowy. Jeżeli roszczenie to przedawni się warto sięgnąć po roszczenie windykacyjne, które w stosunku do nieruchomości nie przedawnia się nigdy. Zgodnie z art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego, powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Na tej podstawie zawsze można ustalić przysługujące prawo własności.

Zakres roszczenia windykacyjnego

Właściciel rzeczy może żądać od osoby, która nią faktycznie włada, ażeby rzecz została mu wydana. Chyba, że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą (art. 222 § 1 Kodeksu cywilnego). Aby więc rzecz wydobyć, pozwać należy posiadacza lub dzierżyciela rzeczy, a więc każdą osobę, wobec której właściciel zamierza prowadzić ewentualne, przymusowe czynności wydobywcze. Zła wiara czy wina nie ma tu żadnego znaczenia.

Roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy

Aby swój interes majątkowy chronić ze wszystkich stron, należy żądać w oddzielnym dochodzeniu wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, można także żądać zwrotu pożytków lub ich wartości. Pogorszenie, zużycie czy utrata własności może wymagać odszkodowania. Są to tak zwane już roszczenia uzupełniające. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby kwestie te uregulować w sposób indywidualny drogą umowy lub ugody. Na dochodzenie tych roszczeń właściciel ma rok od dnia zwrotu rzeczy. W tym już przypadku istotne okaże się istnienie dobrej lub złej wiary, od których wiele zależy. Różna też jest regulacja prawna w przypadku posiadacza będącego w dobrej wierze, od chwili dowiedzenia się przez niego o wytoczonym powództwie. Posiadaczem w dobrej wierze jest ten, który ze względu na usprawiedliwione okoliczności nie wie, ani przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć, że nie przysługuje mu prawo własności. I tak samoistny posiadacz w dobrej wierze, nie będzie zobowiązany ani do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, ani za zużycie rzeczy, pogorszenie czy jej utratę. Zachowuje także wymagalne pożytki cywilne i nabywa pożytki naturalne. Od momentu powzięcia wiadomości o wytoczeniu powództwa sprawa ma się zupełnie odwrotnie. To samo dotyczy samoistnego posiadacza w złej wierze. W tym przypadku jednak, traktuje się go nieco surowiej. Spoczywa na nim np. także obowiązek zwrotu wartości pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał.

Ochrona przed roszczeniem o zwrot rzeczy

Pozwany również ma prawo się bronić, gdy tylko przysługuje mu skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą, a może ono wynikać np. z umowy dzierżawy, najmu, użytkowania, zastawu, użyczenia itp. Próbować można także kwestionować sam tytuł właściciela. Warto pamiętać także o terminach przedawnienia, które w stosunku do rzeczy nie będących nieruchomościami przedawniają się według terminów ogólnych. Nieuprawniony posiadacz może także dochodzić zwrotu wydatków, a także nakładu pracy poczynionego na rzecz. Naocznym wydatkiem będzie więc np. rozbudowanie obiektu, wybudowanie basenu, postawienie altanki czy zasadzenie ogródka. Nie wyklucza się jednak wydatków mniej widocznych jak ubezpieczenie rzeczy czy poczynionych świadczeń publicznych. Jeżeli posiadaczowi przysługiwać będzie roszczenie o zwrot takich nakładów, może on nawet skorzystać z prawa zatrzymania, a sam właściciel może dokonać potrącenia pieniężnego.

Wartością przedmiotu sporu określaną w pozwie jest rynkowa wartość rzeczy. W przypadku żądania wydania nieruchomości obliczając wartość przedmiotu sporu należy przyjąć, stosownie do rodzaju nieruchomości i sposobu korzystania z niej, sumę odpowiadającą trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy należnemu od danego rodzaju nieruchomości.

Kancelaria Prawna AVENTUM stale świadczy pomoc prawną w zakresie spraw dotyczących zwrotu rzeczy. W ramach świadczonych usług proponujemy pomoc prawną m.in. w zakresie:

1. reprezentacji w postępowaniu sądowym o zwrot rzeczy;
2. dochodzenia należności związanych bezumownym korzystaniem z rzeczy;
3. ochroną przed roszczeniami o zwrot rzeczy.

tel. 792 861 101 – Adam Malik, radca prawny
tel. 609 712 735 – Jakub Pokoj, radca prawny