Sprawy spadkowe

Czym jest spadek

Spadek to ogół praw i obowiązków majątkowych oraz niemajątkowych, które przysługiwały zmarłemu – spadkodawcy – w chwili jego śmierci. Przechodzą one na spadkobierców w momencie otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy. W skład spadku mogą wchodzić m.in. nieruchomości (np. domy, mieszkania, działki), ruchomości (samochody, meble, dzieła sztuki), środki pieniężne, udziały w spółkach, a także zobowiązania takie jak kredyty, pożyczki czy zaległe rachunki. Czasami spadek obejmuje również roszczenia wynikające z zawartych umów lub prowadzonej działalności gospodarczej.

Spadek nie zawsze musi oznaczać wartość dodatnią – może również zawierać długi, które przechodzą na spadkobierców. Dlatego kluczowe jest, aby w odpowiednim czasie zdecydować, czy chcemy spadek przyjąć, i w jakiej formie. W wielu przypadkach warto skonsultować się z prawnikiem – doświadczony adwokat sprawy spadkowe pomoże ocenić sytuację i doradzić najkorzystniejsze rozwiązanie.

Dziedziczenie i spadkobiercy

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, spadkobiercami mogą być:

• zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),

• małżonek,

• rodzice,

• rodzeństwo,

• zstępni rodzeństwa (np. siostrzeńcy, bratankowie),

• dziadkowie (ze strony ojca i matki),

• ich zstępni (ciotki, wujowie, stryjowie, kuzyni).

Jeśli brak jest spadkobierców z wymienionych grup, spadek przypada Skarbowi Państwa. Dziedziczenie odbywa się według ustawowo określonych grup dziedziczenia, które decydują o kolejności powołania do spadku. Osoba, która pozostawia majątek, to spadkodawca, natomiast osoba dziedzicząca – spadkobierca. Spadkobiercy mogą być zarówno ustawowi (gdy nie ma testamentu), jak i testamentowi – powołani do spadku przez wolę zmarłego.

Grupy dziedziczenia

Pierwsza grupa:

Zalicza się do niej małżonka oraz zstępnych – dzieci, wnuki i prawnuki. Jeśli którakolwiek z tych osób żyje w chwili śmierci spadkodawcy, wyłącza z dziedziczenia osoby z dalszych grup. Dziedziczą oni w równych częściach, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całego spadku.

Druga grupa:

Obejmuje rodziców zmarłego, jego rodzeństwo oraz zstępnych rodzeństwa. Jeśli zmarły nie miał dzieci ani małżonka, to jego majątek trafia do tej grupy. Rodzice dziedziczą po połowie, a jeśli jedno z nich nie żyje, jego część przypada rodzeństwu spadkodawcy.

Trzecia grupa:

To dziadkowie spadkodawcy oraz ich zstępni – czyli wujowie, ciotki, kuzyni. W razie braku osób z dwóch pierwszych grup, majątek dzieli się po połowie między dziadków z każdej strony – matki i ojca. Ich udziały mogą przechodzić na dzieci (czyli wujków i ciotki) i wnuki (czyli kuzynów).

Dziedziczenie odbywa się według zasady subsydiarności – osoby z kolejnej grupy są powoływane do spadku dopiero wtedy, gdy nikt z poprzedniej nie żyje lub nie chce dziedziczyć. Warto zaznaczyć, że prawo wyraźnie określa kolejność dziedziczenia i nie można jej zmienić, chyba że spadkodawca sporządzi testament. W takich przypadkach adwokaci prawo spadkowe są często niezastąpieni.

Jak dzieli się spadek?

W przypadku współdziedziczenia przez dzieci i małżonka, spadek dzielony jest w równych częściach, z zastrzeżeniem, że małżonek nie może otrzymać mniej niż 1/4 całego spadku. Oznacza to, że nawet przy licznej rodzinie, część przypadająca małżonkowi jest chroniona prawnie.

Przykład: Jeśli spadkodawca pozostawił małżonka i sześcioro dzieci, to małżonek dziedziczy 1/4 majątku, a pozostałe 3/4 dzielone jest po równo między dzieci. Każde dziecko otrzymuje zatem 3/24 spadku.

Jeżeli zstępny (np. dziecko spadkodawcy) nie dożyje otwarcia spadku, jego udział przypada jego własnym zstępnym – czyli wnukom lub prawnukom spadkodawcy – którzy dziedziczą w częściach równych.

Ilustracja: Jeśli syn zmarłego nie żyje, ale zostawił dwoje dzieci, to te wnuki dziedziczą udział przypadający ich ojcu – po połowie. Dzięki tej zasadzie możliwe jest zachowanie ciągłości dziedziczenia w linii zstępnej.

Warto też pamiętać, że jeśli jeden ze spadkobierców nie chce lub nie może przyjąć spadku (np. zrzeka się go), jego udział dzielony jest między pozostałych spadkobierców ustawowych lub testamentowych – zgodnie z prawem. Gdy dochodzi do konfliktu, często konieczne jest postępowanie spadkowe w sądzie.

Testament a dziedziczenie ustawowe

Dziedziczenie może odbywać się na podstawie testamentu lub – w jego braku – według przepisów ustawy. Testament to dokument, który pozwala spadkodawcy samodzielnie zdecydować, kto i w jakim zakresie ma otrzymać jego majątek.

• Testament – to dokument, w którym spadkodawca wskazuje, komu i w jakich częściach przekazuje swój majątek. Testament może być sporządzony własnoręcznie, notarialnie lub w szczególnych okolicznościach – ustnie, wojskowo lub zagranicznie.

• Dziedziczenie ustawowe – ma zastosowanie wtedy, gdy nie ma testamentu lub został on unieważniony. Wtedy obowiązują zasady opisane wyżej, oparte na grupach dziedziczenia.

W takich przypadkach wiele osób zadaje sobie pytanie: jak załatwić sprawy spadkowe bez testamentu? Często wiąże się to z formalnościami urzędowymi oraz decyzją sądu. Warto wówczas zwrócić się o pomoc do specjalisty – np. sprawy spadkowe adwokat może prowadzić kompleksowo, łącznie z reprezentacją przed sądem.

Warto również wiedzieć, że osoby najbliższe – które zostały pominięte w testamencie – mogą ubiegać się o zachowek, czyli ustawowo gwarantowaną część spadku. Uprawnionymi do zachowku są zazwyczaj małżonek, dzieci oraz – w niektórych przypadkach – rodzice spadkodawcy. Często sprawy te kończą się jako sprawa spadkowa w sądzie, wymagająca specjalistycznej wiedzy i doświadczenia.

Długi spadkowe – co z nimi?

Spadkobiercy odpowiadają również za zobowiązania spadkodawcy. Mają jednak trzy możliwości:

1. Przyjęcie spadku wprost – z pełną odpowiedzialnością za długi,

2. Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza – odpowiedzialność ograniczona do wysokości aktywów spadkowych,

3. Odrzucenie spadku – spadkobierca nie dziedziczy ani majątku, ani długów.

Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza to obecnie domyślna forma dziedziczenia, jeśli spadkobierca nie złoży oświadczenia. Chroni to przed koniecznością spłaty zobowiązań przekraczających wartość odziedziczonego majątku. Wątpliwości w tym zakresie może wyjaśnić adwokat specjalizujący się w sprawach spadkowych, najlepiej działający lokalnie – np. prawo spadkowe Katowice to częsty temat konsultacji prawnych na Śląsku.

Warto też pamiętać, że jeśli spadkobierca odrzuci spadek, jego udział przypada jego zstępnym – którzy również mogą złożyć stosowne oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu.

Dlaczego warto znać zasady dziedziczenia?

Znajomość przepisów dotyczących dziedziczenia pomaga uniknąć nieporozumień, sporów rodzinnych oraz kosztownych postępowań sądowych. Ułatwia również planowanie sukcesji majątkowej oraz sporządzenie testamentu zgodnego z prawem i wolą spadkodawcy.

Świadome podejście do kwestii spadkowych to nie tylko formalność – to odpowiedzialne działanie, które może mieć wpływ na bezpieczeństwo finansowe najbliższych. Zrozumienie, jak funkcjonuje system dziedziczenia, pozwala również lepiej przygotować się na nieoczekiwane sytuacje życiowe i podejmować racjonalne decyzje mające wpływ na przyszłość rodziny. W przypadku wątpliwości zawsze warto rozważyć kontakt z kancelarią adwokacką – postępowanie spadkowe wymaga wiedzy i doświadczenia.

Pozostałe usługi prawnicze i adwokackie

Zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią jeżeli nie znalazłeś interesującej Cię usługi
lub chcesz uzyskać więcej informacji odnośnie oferty Kancelarii Aventum

Sprawy spadkowe – pozostałe zagadnienia