ROSZCZENIA POWODZIOWE

Zmiana koryta rzeki

W połowie września bieżącego roku mieszkańcy Polski, a w szczególności województwa dolnośląskiego, opolskiego i śląskiego doświadczyli skutków niszczycielskiego działania sił przyrody. Wielokrotnie od tego czasu słyszeliśmy o ogromnych stratach wyrządzonych
w majątkach mieszkańców tych terenów, jak również zniszczeniach w infrastrukturze technicznej, które będą naprawiane będą jeszcze przez długie lata.

Wielokrotnie zdarzało się, że w następstwie powodzi zmianie ulegało koryto rzeki, w związku z czym aktualnie biegnie ono przez prywatne grunty, a zmiana ta ma charakter trwały. Czy
w takim przypadku właściciele gruntów, przez które obecnie biegnie koryto rzeki stają się jej właścicielami?

W celu udzielenia odpowiedzi na to pytanie musimy sięgnąć do regulacji zawartych
w ustawie Prawo wodne. W świetle art. 211 tej ustawy, zarówno wody morza terytorialnego, morskie wody wewnętrzne, wody podziemne, jak również przede wszystkim śródlądowe wody płynące stanowią własność Skarbu Państwa. Ustawodawca wskazuje, że są to jednocześnie wody publiczne, które w dodatku co do zasady nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu.

Definicję śródlądowych wód płynących znajdziemy w art. 22 prawa wodnego. Zgodnie
z tym przepisem są to 1) cieki naturalne oraz źródła, z których te cieki biorą początek;
a nadto 2) jeziora oraz inne naturalne zbiorniki wodne o ciągłym albo okresowym naturalnym dopływie lub odpływie wód powierzchniowych; czy wreszcie 3) sztuczne zbiorniki wodne usytuowanych na wodach płynących; oraz 4) kanały.

W art. 16 prawa wodnego zawarto natomiast definicję cieku naturalnego. Pod tym pojęciem tym rozumiemy rzeki, strugi, strumienie i potoki oraz inne wody płynące w sposób ciągły lub okresowy naturalnymi lub uregulowanymi korytami.

Co z tego wynika? Otóż rzeka która zmieniła swój bieg objęta jest pojęciem śródlądowych wód płynących, w związku z czym jej właścicielem z mocy prawa jest Skarb Państwa, a nie właściciel gruntu na którym ukształtowało się koryto rzeki. Co w takim wypadku dzieje się z własnością gruntu, przez który biegnie rzeka?

Własność rzek

Zgodnie z art. 216 prawa wodnego, grunty pokryte śródlądowymi wodami płynącymi, stanowią własność właściciela tych wód. Jak już sobie powiedzieliśmy, rzeki stanowią śródlądowe wody płynące, a te z kolei stanowią własność Skarbu Państwa. Wynika z tego, że zmiana koryta rzeki, w efekcie której zajmuje ona grunty należące do innego właściciela, powoduje, że z mocy prawa grunty te stają się własnością Skarbu Państwa. Potwierdzeniem tej tezy jest art. 223 ust. 1 prawa wodnego, zgodnie z którym w przypadku gdy śródlądowe wody płynące zajmą w sposób trwały oraz naturalny grunt niestanowiący właściciela wód, to grunt ten już z chwilą zajęcia staje się z mocy prawa własnością właściciela wód.

Odszkodowanie za szkody powodziowe

Czy w tej sytuacji właściciel gruntów zajętych przez rzekę pozostaje bez ochrony prawnej? Niekoniecznie. Zgodnie z art. 223 ust. 2 prawa wodnego, w przypadku gdy śródlądowe wody płynące zajmą w sposób trwały oraz naturalny grunt niestanowiący własności właściciela wód, dotychczasowemu właścicielowi przysługuje odszkodowanie – w tym przypadku od Skarbu Państwa. Odszkodowanie takie obejmuje zarówno wartość zajętego gruntu, jak również koszty projektu rozgraniczenia gruntów pokrytych wodami od gruntów przyległych. O czym jednak należy tu szczególnie pamiętać – roszczenie o naprawienie szkody przedawnia się z upływem 2 lat od dnia wystąpienia szkody. Jest to zatem szczególny oraz dosyć krótki termin przedawnienia roszczeń, z którym właściciele nieruchomości zajętych przez śródlądowe wody płynące powinni się liczyć, chcąc dochodzić należnych im praw. Po tym terminie uzyskanie jakiegokolwiek odszkodowania może okazać się znacznie utrudnione, jeśli nie niemożliwe.

Przy okazji w związku z pojawiającymi się doniesieniami medialnymi na temat możliwości kierowania roszczeń powodziowych do Wód Polskich, chcielibyśmy zwrócić Państwu uwagę na art. 222 prawa wodnego. Zgodnie z tym przepisem, właścicielowi gruntów zalanych podczas powodzi nie przysługuje z tego tytułu odszkodowanie od właściciela wód. Ustawa przewiduje tu natomiast dwa wyjątki. Po pierwsze, właściciel wód albo właściciel urządzeń wodnych (np.: zapory) odpowiada za szkody stanowiące następstwo nieprzestrzegania przez nich przepisów prawa wodnego. Po drugie, właściciele gruntów leżących w granicach polderów przeciwpowodziowych zalanych podczas powodzi mają prawo do odszkodowania od właściciela wód.

Pomoc dla powodzian

Kancelaria prawna AVENTUM już w pierwszych dniach powodzi włączyła się w akcję Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, w ramach której udzieliliśmy już wielu bezpłatnych porad prawnych związanych ze skutkami powodzi. Udzielaliśmy takich bezpłatnych porad prawnych również dla osób, które nie są przedsiębiorcami.

Pierwsi poszkodowani nie tylko powodzią, ale również niestety decyzjami zakładów ubezpieczeń w których wielokrotnie dochodzi do zaniżania należnego powodzianom odszkodowania udzielają nam pełnomocnictw do prowadzenia ich spraw. Wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu podobnych spraw pozwala nam na prowadzenie ich w taki sposób, który gwarantuje poszanowanie praw naszych klientów oraz znacznie zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania należnego im odszkodowania.