OSZUSTWA INTERNETOWE

Kradzież pieniędzy z rachunku bankowego

1. Kradzież internetowa

Coraz częściej dochodzi do kradzieży pieniędzy z rachunków bankowych. Zorganizowane grupy przestępcze, wyspecjalizowane w okradaniu użytkowników Internetu, potrafią ogołocić rachunek bankowy w ciągu kilku minut. Do tego dochodzą zaniechania banków, które nie zawsze w sposób należyty chronią pieniądze swoich klientów. Co może zatem zrobić osoba, której pieniądze zostały skradzione z rachunku bankowego?

2. Obowiązki banku

Zapewnienie bezpieczeństwa depozytów jest jednym z najistotniejszych obowiązków banku. Bank powinien roztropnie podchodzić do autoryzacji dokonywanych transakcji. Bank musi przewidzieć zabezpieczenia związane z dokonywaniem transakcji zagranicznych jak również transakcji opiewających na kwoty niespodziewanie wysokie w przypadku danej osoby. Jeśli okradziony klient banku nie dokonywał wcześniej np. transakcji zagranicznych czy jednorazowo nie opróżniał rachunku bankowego, to wykonanie takich transakcji może obciążać bank. Takie operacje powinny bowiem zaniepokoić bank jako podmiot prowadzący rachunek i powinny były spowodować zastosowanie dodatkowego mechanizmu uwierzytelnienia transakcji.

Jak wynika z art. 43 ustawy o usługach płatniczych, to na banku jako dostawcy wydającemu instrument płatniczy ciąży obowiązek zapewnienia, że indywidualne zabezpieczenia instrumentu płatniczego nie są dostępne dla osób innych niż użytkownik uprawniony do korzystania z tego instrumentu. Na użytkowniku spoczywa przy tym obowiązek korzystania z instrumentu płatniczego zgodnie z umową ramową, a także zgłaszania niezwłocznie dostawcy utraty, kradzieży, przywłaszczenia albo nieuprawnionego użycia instrumentu płatniczego, lub nieuprawnionego dostępu do tego instrumentu, o czym stanowi art. 42 ust. 1 ustawy. Słusznie przy tym wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z 2017 r., że zgodnie z art. 45 ustawy wykazanie przez dostawcę zarejestrowanego użycia instrumentu płatniczego nie jest wystarczające do udowodnienia, że transakcja płatnicza została przez użytkownika autoryzowana.

3. Ciężar dowodu

Dostawca jest przy tym obowiązany udowodnić inne okoliczności wskazujące na autoryzację transakcji bezpośrednio przez płatnika albo okoliczności wskazujące na fakt, że płatnik umyślnie doprowadził do nieautoryzowanej transakcji płatniczej, albo umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa dopuścił się naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42 ustawy. Należyta staranność po stronie banku wymagałaby skontaktowania się z konsumentem przed faktycznym wykonanie transakcji i poproszenia o faktyczne potwierdzenie, czyli autoryzowanie transakcji w przypadku, gdy mamy do czynienia z jedną lub wieloma transakcjami nietypowymi dla danego rachunku bankowego.

Bank, powołując się na art. 42 ustawy o usługach płatniczych może wykazywać, że transakcje dokonane przez złodziei miały być umyślnie dokonane przez konsumenta lub też nosiły cechy rażącego niedbalstwa. Podkreślić jednak należy, że częstokroć okradziony klient banku ma prawo pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu, że np. komunikat wyświetlający się podczas logowania jest prawdziwy i pochodzi właśnie od banku.

4. Rażące niedbalstwo

Jak wskazuje się w orzecznictwie, rażące niedbalstwo to coś więcej niż brak zachowania zwykłej staranności w działaniu. Chodzi tu o takie zachowanie, które graniczy z umyślnością. W takim jednak przypadku należy wykazać, że konsument zawsze zachowywał należytą ostrożność w obsłudze bankowości internetowej, zwracał uwagę na komunikaty banku i przed danym incydentem nigdy nie miał jakichkolwiek problemów z bankowością internetową.

W przypadku zatem, gdy bank nie wykaże umyślności lub rażącego niedbalstwa osoby okradzionej, to Bank odpowiada względem konsumenta za szkodę, jakiej doznał on wobec braku zapewnienia odpowiednich zabezpieczeń instrumentu płatniczego. Mając na względzie art. 50 ust. 2 ustawy prawo bankowe, z którego wynika obowiązek dołożenia szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywanych środków pieniężnych, bank powinien zapewnić bezpieczeństwo środków zgromadzonych przez klienta.

5. Autoryzacja transakcji

Należy również zwrócić uwagę również na rozkład ciężaru dowodu w sprawach dotyczących autoryzacji transakcji przez użytkownika. Zgodnie z art. 45 ustawy o usługach płatniczych. Artykuł 45 ustawy jest przepisem dokonującym transpozycji art. 72 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zgodnie z którą: „Państwa członkowskie nakładają wymóg, zgodnie z którym w przypadku gdy użytkownik usług płatniczych zaprzecza, że autoryzował wykonaną transakcję płatniczą, lub twierdzi, że transakcja płatnicza została wykonana nieprawidłowo, do dostawcy usług płatniczych należy udowodnienie, że transakcja ta została uwierzytelniona, dokładnie zapisana, ujęta w księgach i że na transakcję nie miała wpływu awaria techniczna ani innego rodzaju usterka związana z usługą świadczoną przez danego dostawcę usług płatniczych”. Jest to dyrektywa wysokiej harmonizacji, jej przepisy (z wyjątkami ściśle w niej wskazanymi), powinny być transponowane w dokładnie taki sposób, w jaki są zapisane w dyrektywie.

Art. 45 ustawy o usługach płatniczych ustanawia swoiste domniemanie. Ciężar dowodu zakładający okoliczność przeciwną spoczywa w myśl art. 6 k.c. na podmiocie, który z tego faktu wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne, w tym przypadku na banku. Zgodnie bowiem z unijną dyrektywą i polskimi przepisami, ryzyko odpowiedzialności z tytułu przeprowadzenia nieautoryzowanej transakcji płatniczej spoczywa w całości na dostawcy usług płatniczych, czyli w tym przypadku na banku. Jak wskazuje się w orzecznictwie, reguła dotycząca ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, spoczywa na stronie powodowej. Jeżeli strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem oddalenie powództwa. Ciężar udowodnienia, że transakcja płatnicza była autoryzowana przez użytkownika lub że została wykonana prawidłowo, spoczywa na dostawcy, czyli na banku, który występuje jako profesjonalista. Umowa sformułowana została przez bank i skoro zapewnił on posiadacza rachunku, że na każde wezwanie wypłaci zgromadzone na rachunku środki musi obecnie tak uczynić, bowiem dokonanie wypłaty na rzecz innych osób, stanowi nienależytą realizację umowy.

6. Postępowanie wobec nieuczciwych banków?

Obecnie Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów prowadzi postępowanie w przedmiocie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów poprzez sprzeczne z prawem odmawianie uwzględnienia reklamacji w przypadkach nieautoryzowanych transakcji. Naruszeń prawa miało dopuścić się kilka spośród największych banków obecnych na polskim rynku. Jak wskazał prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów „Zgodnie z prawem banki mają obowiązek zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji lub przywrócenia rachunku do stanu sprzed wystąpienia takiej transakcji – do końca następnego dnia roboczego po zgłoszeniu. Wyjątkiem są dwie sytuacje: zgłoszenie konsumenta nastąpiło później niż 13 miesięcy po transakcji lub istnieje uzasadnione podejrzenie oszustwa ze strony konsumenta, o czym bank zawiadomił policję lub prokuraturę”.

Dalej prezes UOKiK podaje: „Banki odrzucają reklamacje klientów z tytułu nieautoryzowanej transakcji, powołując się na to, że w systemie podane zostały dane niezbędne do zrealizowania przelewu, czyli transakcja została – w ich mniemaniu – prawidłowo uwierzytelniona. Natomiast nie biorą pod uwagę, że transakcję mógł wykonać ktoś inny bez zgody i wiedzy konsumenta. W rezultacie tego wiele osób może rezygnować z dochodzenia swoich praw. (…) Obowiązek banku nie kończy się na wykazaniu prawidłowości uwierzytelnienia przy wykonywaniu transakcji. Istotne jest zapewnienie przez instytucje finansowe takich środków bezpieczeństwa, które ograniczą działania oszustów. Transakcja jest autoryzowana jedynie wtedy, gdy jej uwierzytelnienie nastąpiło za wiedzą i zgodą konsumenta. Liczymy na to, iż sektor dostosuje swoje działania do obowiązującego od lat prawa”.

Kancelaria Prawna AVENTUM stale świadczy pomoc prawną w zakresie doradztwa i reprezentacji w sprawach osób poszkodowanych w oszustwach internetowych i sporach z bankami.

Pozostajemy do Państwa dyspozycji!

tel.: 882 878 691

mail: biuro@aventum-kancelaria.pl