WINDYKACJA NALEŻNOŚCI – KIEDY WIERZYCIELOWI NALEŻĄ SIĘ USTAWOWE ODSETKI ZA OPÓŹNIENIE W TRANSAKCJACH HANDLOWYCH?
Z dniem 1 stycznia 2016 r. na mocy ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych w Polskim porządku prawnym pojawiły się odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, opiewające zgodnie z art. 4 pkt. 3 ustawy na sumę stopy referencyjnej NBP oraz ośmiu (8) punktów procentowych (aktualnie odsetki wynoszą – 9,5% w skali roku). Istotnym jest, że zgodnie z art. 4a ustawy, do transakcji handlowych w rozumieniu przedmiotowej ustawy nie stosuje się regulacji art. 481 § 2 Kodeksu cywilnego odnoszącego się do ustawowych odsetek za opóźnienie (wynoszących aktualnie 7% w skali roku).
Kluczowym elementem pozwalającym na rozróżnienie stosowanych w danym stanie faktycznym ustawowych odsetek danego rodzaju, jest dokonanie wykładni pojęcia transakcji handlowej. Jak wynika z art. 4 pkt. 1 ustawy, pod pojęciem transakcji handlowej rozumie się umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, o których mowa w art. 2 ustawy, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.
Stosownie do regulacji art. 2 ustawy, kształtuje ona wzajemne prawa i obowiązki podmiotów uczestniczących w transakcjach handlowych, którym następujący status:
1) przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców;
2) podmioty prowadzące działalność, o której mowa w art. 6 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców;
3) podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (w tej kategorii mieści się Zarząd Dróg Wojewódzkich w Katowicach);
4) osoby wykonujące wolny zawód;
5) oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych;
6) przedsiębiorcy z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej.
Z przywołanej powyżej regulacji wynika przy tym, że ustawodawca nie wymaga, aby stroną transakcji handlowej były każdorazowo podmioty, którym przysługuje taki sam status na gruncie art. 2 ustawy (np.: przedsiębiorca – przedsiębiorca). Dla jej zastosowania konieczne jest natomiast, aby obu stronom danej transakcji handlowej przysługiwał status, z którym art. 2 ustawy wiąże konieczność stosowania jej regulacji. W przeciwnym razie, windykacja należności wierzyciela nie będzie mogła obejmować wyższych odsetek zastrzeżonych dla opóźnień w transakcjach handlowych.
Jak wynika z art. 3 ustawy, jej przepisów nie stosuje się do:
1) długów objętych postępowaniami prowadzonymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe oraz ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne;
2) umów, na podstawie których są wykonywane czynności bankowe w rozumieniu przepisów art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe;
3) umów, których stronami są wyłącznie podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych.
Mając na uwadze powyższe, należy wskazać że kwalifikacji stosowania w danym przypadku ustawowych odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych należy dokonywać ad casum, w odniesieniu do danego stanu faktycznego, badając przede wszystkim, czy strony obie strony danej transakcji handlowej odpowiadają dyspozycjom wskazanym w art. 2 ustawy, a nadto czy nie występują wyłączenia,
o których mowa w art. 3 ustawy. Pozytywna odpowiedź na pierwsze z postawionych pytań wymusza stosowanie ustawowych odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych w konkretnym stanie faktycznym.
Zastrzec w tym miejscu należy, że windykacja należności z transakcji handlowej mającej miejsce przed dniem 1 stycznia 2016 r., będzie prowadziła do stosowania w tym zakresie dwóch reżimów prawnych. Odsetki należne za okres do dnia 31 grudnia 2015 r. będą liczone zgodnie z art. 481 § 2 k.c., natomiast odsetki za okres od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty będą obliczane na podstawie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.