Być może przeglądając swoją umowę kredytu hipotecznego natknąłeś się na odniesienie do indeksu WIBOR lub LIBOR, od którego zależy zmienna stopa oprocentowania. Stanowiło to niezwykle popularną taktykę banków. W przyszłym roku jednak czeka nas rewolucja w tym zakresie, a jej konsekwencje mogą przypominać te znane ze sprawami frankowiczów.

LIBOR i WIBOR – co to i jak jest obliczane?

Indeks LIBOR stanowi hipotetyczną stawkę, po jakiej banki prowadzące działalności na rynku międzybankowym w Londynie mogłyby pożyczać kwotę typową dla danej waluty i okresu pożyczki. Z kolei indeks WIBOR to średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania, po jakich największe polskie banki są gotowe złożyć u siebie depozyt.

Jak widać więc zarówno jeden, jak i drugi indeks opiera się na przesłankach hipotetycznych – banki nie podają rzeczywistych stawek wykorzystywanych przez nich w obrocie, a jedynie takie, które mogłyby zastosować. Przez to w praktyce nie można zweryfikować, w jaki sposób w danym dniu została określona stawka. I jak się okazuje w praktyce rzadko rzeczywiste transakcje okazywały się adekwatne do ogłaszanych stawek.

Zmiany od 1 stycznia 2022 r.

Nad sprawą stawek tego typu pochylił się Parlament Europejski uznając, że wskaźniki typu LIBOR podatne są na manipulacje i wyznaczył nowe wymogi, którym powinny sprostać. W wyniku tego od 1 stycznia 2022 r. zlikwidowany zostanie LIBOR, a w jego miejsce wejdzie indeks SARON.

Zmiany nie pojawiły się jednak znikąd. Choć WIBOR jeszcze pozostanie na rynku, to co do zasady banki do 2018 r. miały obowiązek wyznaczać w umowach tzw. klauzulę awaryjną na wypadek, gdyby dany indeks przestałby spełniać wymogi lub został zlikwidowany.

Jak wywiązały się z tego obowiązku? Różnie. Choć niektóre wprowadziły rozsądne klauzule awaryjne, to część unormowało to w sposób zbyt ogólnikowy i pozostawiający jeszcze większą niepewność. Nie wiadomo też, w jaki sposób regulacje miałyby odnosić się do umów zawartych wcześniej, czyli przed 2018 r. W związku z tym banki próbują zawrzeć z klientami aneksy mające zabezpieczać ich sytuację i uniknąć ewentualnych sporów sądowych.

Przypadek frankowiczów

Temat ten wykazuje pewne podobieństwa z sytuacją frankowiczów, których umowy określały sposoby obliczania oprocentowania w sposób niejasny i niemożliwy do zweryfikowania. W wyniku tego nie można było stwierdzić, z czego dokładnie wynikała wysokość kolejnej raty kredytu. Z czasem sądy uznały, że w przypadku konsumentów takie postanowienia – o ile dotyczą świadczenia głównego – mogą zostać uznane za tzw. klauzule niedozwolone i powodować nawet nieważność umowy. W rzeczywistości pozwala to frankowiczom na uwolnienie się od obowiązku płacenia dalszych rat, a w niektórych przypadkach na odzyskanie części wpłaconych pieniędzy.

Czy likwidacja LIBOR unieważni kredyt?

Choć na razie trudno przewidzieć jeszcze, jakie konsekwencje będzie miała likwidacja indeksu LIBOR, to na horyzoncie pojawia się ryzyko, iż stanowić to będzie podstawę do unieważnienia umów. Cóż to bowiem za kredyt, w którym nie można powiedzieć, z czego wynikają odsetki? Gdyby taki, niewątpliwie czarny dla banków, scenariusz miał się ziścić stanowiłoby to furtkę dla tysięcy zadłużonych, którzy zmagają się z wysokimi ratami kredytu.

Niepewną przyszłość czeka też indeks WIBOR, który choć na razie nie będzie likwidowany, to ze względu na swoją naturę w przyszłości może zostać zastąpiony innym, bardziej przejrzystym i obiektywnym.

Aneksy – czy warto podpisywać?

Niepewną sytuację, zwłaszcza w odniesieniu do stawek WIBOR, banki próbują załatać zawieranymi masowo aneksami, mającymi na celu „załatanie” dziur w dotychczasowych umowach. W ten sposób próbują uniknąć powtórki sytuacji z kredytami frankowymi, które to są masowo unieważniane przez sądy.

Jak można oceniać takie działania z punktu widzenia prawa? Jako co najmniej wątpliwe. Zmiana przedmiotu świadczenia głównego nagle, często kilka lat po zawarciu umowy, połączona z wywieraniem na klientach presji i sugerowaniem, że niepodpisanie aneksu może być dla nich w przyszłości niekorzystne, przywodzi na myśl wykorzystywanie dominującej pozycji banku. Należy więc poważnie zastanowić się przed podjęciem takiej decyzji. Często jednak treść aneksów jest na tyle zawiła, że nie sposób jej zrozumieć bez wsparcia profesjonalistów.

Kancelaria Prawna AVENTUM stale świadczy pomoc prawną w sprawach związanych z zawieranymi umowami, w tym umowami kredytu. Opiniujemy projekty umów, a także oceniamy ważność już zawartych. Zajmujemy się unieważnianiem i odfrankowaniem umów kredytu we frankach szwajcarskich. Świadczymy pomoc zarówno konsumentom, zwłaszcza w zakresie niedozwolonych klauzul, jak i przedsiębiorcom.

Pozostajemy do Państwa dyspozycji!

tel. 792 861 101 – Adam Malik, radca prawny
tel. 609 712 735 – Jakub Pokoj, radca prawny