Zazwyczaj ubezpieczyciel ponosi ryzyko zapłaty odszkodowania w wysokości odpowiadającej wartości poniesionej szkody w jej granicach, a nie przekraczającej sumy ubezpieczenia. Czasami jednak może dojść do sytuacji tzw. niedoubezpieczenia, w której w oparciu o kontrowersyjne zapisy umowne ubezpieczyciel obniża wysokość wypłaconej kwoty. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że takie zapisy można podważyć – nawet, jeżeli jesteśmy przedsiębiorcami.

Szkoda a kwota, którą wypłaci ubezpieczyciel

W ubezpieczeniach majątkowych regułą jest wypłata świadczenia w wysokości poniesionej szkody będącej skutkiem wypadku ubezpieczeniowego, a granicę odpowiedzialności stanowi suma ubezpieczenia, odpowiadająca wysokości składki. Przykładowo, jeżeli powódź wyrządziła w budynku szkody w wysokości 100 000 zł, ale nasze ubezpieczenie ograniczone jest do sumy 50 000 zł, to właśnie taką kwotę możemy otrzymać od ubezpieczyciela.

Dopuszczalne jest jednak ustanowienie wyjątków od tej zasady. Jednym z nich jest przyjęcie, że ubezpieczyciel wypłaci świadczenie w wysokości proporcjonalnie niższej do rzeczywistej wartości przedmiotu ubezpieczenia. Może prowadzić to do tzw. niedoubezpieczenie mienia, czyli sytuacji, w której ubezpieczyciel zobowiązany jest do wypłaty kwoty niższej, niż wartość odtworzeniowa przedmiotu ubezpieczenia. Może np. wypłacić tylko 30 000 zł, mimo że suma ubezpieczenia wynosi 100 000 zł, a szkoda – 50 000 zł.

Klauzula proporcjonalności jako niedozwolone postanowienie umowne?

Postanowienie to nie jest zabronione jako takie i występuje w umowach, jak i Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (OWU) stosunkowo często, stanowiąc podstawę wypłacenia świadczenia w niższej wysokości niż oczekiwane. Wiele osób zakłada, że skoro dobrowolnie podpisali umowę zawierającą taką klauzulę, to stoją na przegranej pozycji, co jednak nie zawsze okazuje się prawdą.

Postanowienie to podlega może jednak podlegać surowej ocenie zwłaszcza w kontaktach przedsiębiorców z konsumentami. Jeżeli klauzula nie została indywidualnie uzgodniona,
a kształtuje prawa konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza jego interesy, może zostać uznana za niedozwolone postanowienie umowne i jako taka nie wiązać stron.
W jakich przypadkach to następuje? Sądy stoją na stanowisku, że klauzula proporcjonalności powinna stanowić wyjątek i wymaga bardzo wyraźnego i jasnego postanowienia umownego, tak aby przed zawarciem umowy ubezpieczający miał świadomość jakie wypadki ograniczają lub wyłączają odpowiedzialność ubezpieczyciela. Może więc nie wystarczyć zawarcie jej w OWU, nawet jeżeli klient oświadczył, że zapoznał się i akceptuje jego treść.

Czy przedsiębiorcy są na przegranej pozycji?

Samo podpisanie umowy zawierającej takie postanowienie nie oznacza więc, że nie możemy ubiegać się o wypłatę odszkodowania w pełnej wysokości. Co jednak, jeżeli umowę ubezpieczenia zawarliśmy nie jako konsument, a przedsiębiorca?

Otóż taka sytuacja bynajmniej nie przekreśla szans na wygraną. Po pierwsze obecnie nawet osoby fizyczne zawierające umowę bezpośrednio związane ze swoją działalnością gospodarczą mogą powoływać się na ochronę wynikającą z uznania postanowień za niedozwolone.

Po drugie sposób sformułowania klauzuli proporcjonalności w umowie może być na tyle wadliwy, że sąd zakwestionuje jej ważność w oparciu o inne przepisy, np. zarzucając jej niezgodność z zasadami uczciwego obrotu i sprzeciwianie się właściwości stosunku. Należy bowiem pamiętać o tym, że swoboda umów także podlega ograniczeniom.

Ubezpieczyciele stosunkowo często korzystają z klauzul proporcjonalności, co prowadzi do znacznego uszczuplenia wypłaconej kwoty. Może mieć to katastrofalne skutki zwłaszcza w przypadku ubezpieczenia nieruchomości czy przedsiębiorstwa. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że takie postanowienia można skutecznie kwestionować i domagać się wypłaty odszkodowania w pełnej kwocie.

Kancelaria Prawna AVENTUM stale świadczy pomoc prawną w zakresie doradztwa i reprezentacji przed sądami w sprawach ubezpieczeniowych, w szczególności poprzez:

  1. doradztwo osobom zawierającym dobrowolne i obowiązkowe umowy ubezpieczenia;
  2. sporządzanie pism do ubezpieczycieli w ubezpieczeniowym postępowaniu likwidacyjnym (wniosek o wypłatę odszkodowania, wezwanie do zapłaty, odwołanie od decyzji ubezpieczyciela, reklamacje ubezpieczeniowe itp.);
  3. dochodzenie odszkodowań od ubezpieczycieli (także zagranicznych) oraz z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego;
  4. doradztwo osobom zajmującym się dystrybucją ubezpieczeń (brokerom, agentom wyłącznym, multiagentom);
  5. opiniowanie ogólnych warunków ubezpieczenia;
  6. reprezentację w postępowaniu przed Rzecznikiem Finansowym i wnoszenie skarg na decyzje ubezpieczyciela;
  7. doradztwo w zakresie ubezpieczeń wymaganych w toku ubiegania się o udzielenie zamówień publicznych (w tym w zakresie ochrony ubezpieczeniowej jak również zabezpieczenia należytego wykonania umowy).

 

Pozostajemy do Państwa dyspozycji!
tel. 792 861 101 – Adam Malik, radca prawny
tel. 609 712 735 – Jakub Pokoj, radca prawny

AVENTUM Kancelaria Prawna Radców Prawnych Malik, Pokoj sp.p.

ul. Sądowa 4/6

40-078 Katowice

NIP: 6423215030

KRS: 0000886626

Aventum - Kancelaria Prawna Katowice

Kancelaria Prawna Aventum sp. k.

ul. Sądowa 4/6, 40-078 Katowice, Polska

Kontakt z Kancelarią

Formularz kontaktowy

Wymagane zgody

11 + 13 =

Adam Malik

Jakub Pokoj

Zapisz się na newsletter